واردات محصولات کم‌ارزش٬ خوب یا بد؟

واردات محصولات کم ارزش٬ خوب یا بد؟

دکتر حامد قدوسی/اقتصاددان ایرانی ساکن آمریکا

هر از چندی خبر و تحلیلی در گوشه سایت ها و خبرگزاری ها پیدا می شود که حکایت از <<قصه تلخ واردات بی رویه>> کالاهای کم ارزش مثل سیم ظرفشویی و آفتابه و دفتر مشق از چین و عراق و الخ دارد و آن را نشانه زوال اقتصاد کشور می داند. در مواجه با چنین خبری ابتدا باید سراغ ارقام رفت. در واقعیت زمانی که آمار واردات را چک می کنید٬ گاه می بینید که سهم آن کالای ارزان از کل واردات کشور ما یا از سهم واردات از یک کشور خاص تقریبا صفر است. این که مثلا در کل یک سال ۲۰۰ هزار دلار سنجاق قفلی وارد کشور شده باشد موضوع خاصی نیست که ارزش توجه داشته باشد.

از آن مهم تر٬ این که ایران واردکننده کالاهای کم ارزشی مثل دفتر مشق یا سنجاق باشد لزوما علامت بدی نیست. هیچ کشوری در دنیا همه محصولاتش را خودش تولید نمی کند٬ تجارت بین الملل برای همین است که کشورهابتوانند از مزیت های تولید در نقاط دیگر دنیا بهره ببرند. کشورهای توسعه یافته هم اکثر کالاهای این دست را از کشورهای کم تر توسعه یافته وارد می کنند و منابع خود را صرف تولید آن نمی کنند. واردات کالاهایی با ارزش افزوده و فناوری پایین (مثل دفتر مشق و سنجاق و آفتابه) اتفاقا نشان دهنده این است که منابع تولید در کشور مقصد برای تولید محصولات و خدماتی با ارزش و فناوری بالاتر تخصیص پیدا کرده اند و تولید محصولات با ارزش پایین تر را به بقیه برون سپاری کرده اند.

نظریه های تجارت بین الملل دو توضیح مهم برای چنین الگویی دارند. الگوی اول (هکشر اولین) می گوید که کشورها صادرکننده خالص محصولاتی می شوند که بیش تر نیازمند عامل تولیدی هستند که در آن کشور فراوان است و محصولاتی که نیازمند عوامل تولید با کم یابی نسبی در آن کشور هستند را وارد می کنند. اگر کشوری صاحب فناوری و سرمایه بالا باشد و نیروی کار در آن جا به نسبت کم یاب تر باشد طبعا تولید آفتابه و سنجاق و لباس زیر را به کشور دیگری که سرمایه ندارد ولی نیروی کار فراوان دارد (مثلا بنگلادش) برون سپاری می کند. علاوه بر آن نظریه های متاخر روی <<تنوع گونه های محصول و تخصصی شدن هر کشوری برای یک گونه>> هم تاکید دارند. حتی اگر ایران خود تولیدکننده برتر آفتابه و دفتر مشق هم باشد باز هم صادرات و واردات همزمان مقداری از انواع دیگر این محصولات توجیه دارد چون باعث افزایش تنوع گونه های مختلف محصول در بازار داخلی شده و رفاه مصرف کننده را بیش تر می کند. برترین کشورهای تولیدکننده خودرو و رایانه و الخ هم مقدار بزرگی از این نوع کالاها را از کشورهای دیگر وارد می کنند چون خود در تولید همه گونه های آن مزیت ندارند.

خلاصه این که هر وقت چنین خبری دیدید٬ اول به یاد بیاورید که واردات لزوما نشانه ضعف داخلی نیست و امری رایج در دنیا است. ثانیا٬ اتفاقا خوشحال شوید که وقتی سرمایه در کشوری مثل ایران - که نیروی کار تحصیل کرده دارد - کم یاب است، چه به تر که صرف صنایعی مهم تر از تولید آفتابه و سنجاق و دفتر مشق شود.

کانال تلگرامی ما

https://telegram.me/joinchat/CpyMq0BT2QhELQqOq49UFg